[το όνομά του σημαίνει "ο Θεός ακούει"]

Ο τελευταίος και σπουδαιότερος κριτής του λαού Ισραήλ (Α' Σαμουήλ 7:6, 15-17) και ο πρώτος από τους προφήτες (Α' Σαμουήλ 3:20, Πράξεις 3:24, 13:20). Ο προφήτης Ιερεμίας τον χαρακτηρίζει "ίσο" με το Μωυσή (Ιερεμίας 15:1). Ήταν γιος του λευίτη Ελκανά και της Άννας από τη Ραμαθαΐμ-σοφίμ πόλη στο ορεινή περιοχή της φυλής Εφραΐμ (Α' Σαμουήλ 1:1). Οι γονείς του ήταν ευσεβείς άνθρωποι. Όταν η μητέρα του Άννα προσευχήθηκε στο Θεό με παράπονο γιατί ήταν στείρα, ο Θεός της χάρισε ένα παιδί (Α' Σαμουήλ 1:10-20). Αφού γεννήθηκε ο Σαμουήλ, και μόλις απογαλακτίστηκε, τον πήγε στη Σηλώ (Σιλώ) στον ιερέα Ηλεί, και τον αφιέρωσε στον Κύριο (Α' Σαμουήλ 1:21-28). Κατόπιν δόξασε το Θεό με μια προσευχή (Α' Σαμουήλ 2:1-10). Έτσι ο Σαμουήλ μεγάλωσε στο ναό και υπηρέτησε από μικρός το Θεό (Α' Σαμουήλ 2:11,21 3:1). Κάθε χρόνο όταν οι γονείς του πήγαιναν να θυσιάσουν στη Σηλώ (Σιλώ), η μητέρα του, του έφερνε ένα εφόδ (ρούχο που φορούσαν οι ιερείς) και ένα χιτώνα (Α' Σαμουήλ 2:18,19).

Τον καιρό που η ηθική και πνευματική κατάσταση του λαού Ισραήλ ήταν μεγάλη, και οι γιοι του Ηλεί δεν ανταποκρίνονταν στα ιερατικά και πνευματικά τους καθήκοντα, ο Θεός παρουσιάστηκε μια νύχτα στο Σαμουήλ και τον κάλεσε να Τον υπηρετήσει (Α' Σαμουήλ 3:1-18). Από τότε ο Κύριος παρουσιαζόταν στο Σαμουήλ και του αποκάλυπτε το λόγο Του (Α' Σαμουήλ 3:21). Ο λαός γνώριζε ότι ο Σαμουήλ ήταν διορισμένος από το Θεό για να προφητεύει (Α' Σαμουήλ 3:20).

Σε μια μάχη των Ισραηλιτών με τους Φιλισταίους, οι Ισραηλίτες νικήθηκαν και η Κιβωτός του Θεού έπεσε στα χέρια των εχθρών (Α' Σαμουήλ κεφ. 4,5). Μετά την επιστροφή της (Α' Σαμουήλ κεφ. 6), ο Σαμουήλ ζήτησε από τους Ισραηλίτες να εγκαταλείψουν τα είδωλα και να λατρέψουν τον αληθινό Θεό (Α' Σαμουήλ 7:3,4). Αργότερα όταν οι Φιλισταίοι τρομοκράτησαν τους Ισραηλίτες, αφού είχαν συγκεντρωθεί στη Μισπά, προσευχήθηκε, και ο Κύριος απάντησε με βροντή εναντίον τους. Οι Φιλισταίοι νικήθηκαν και ο Σαμουήλ έστησε λιθάρι σαν μνημείο, το οποίο ονόμασε "Έβεν-έζερ" που σημαίνει "λίθος βοηθείας" λέγοντας "μέχρι τώρα μας βοήθησε ο Θεός" (Α' Σαμουήλ 7:5-12).

Ο Σαμουήλ κατοίκησε στη Ραμά και έλεγξε το λαό για τις πράξεις του, χτίζοντας και θυσιαστήριο για τον Κύριο (Α' Σαμουήλ 7:15-17). Περιόδευσε στη Βαιθήλ, τα Γάλγαλα και τη Μισπά (Α' Σαμουήλ 7:16) κρίνοντας το λαό. Όταν είχε πια γεράσει τοποθέτησε τους γιους του Ιωήλ και Αβιά κριτές στη Βηρ-σαβέε (Βέερ-Σεβά). Ο λαός όμως διαμαρτυρήθηκε γιατί οι γιοι του δεν ακολουθούσαν το θέλημα του Θεού, αφού δωροδοκούνταν και έκριναν άδικα (Α' Σαμουήλ 7:3). Έτσι ζήτησαν να τους κυβερνά βασιλιάς όπως γινόταν και σε άλλα έθνη (Α' Σαμουήλ 8:1-6). Αυτό δεν άρεσε στον Σαμουήλ. Προσευχήθηκε στο Θεό και ο Κύριος του ζήτησε να κάνει ότι του ζήτησε ο λαός. Έτσι αφού γνώρισε το Σαούλ, τον έχρισε κρυφά βασιλιά (Α' Σαμουήλ 10:1). Εξήγησε στο λαό τον τρόπο διακυβέρνησης, τα έγραψε και σε βιβλίο το οποίο τοποθετήθηκε στο αγιαστήριο (Α' Σαμουήλ 10:25). Μετά τη νίκη του Σαούλ εναντίον των Αμμμωνιτών, ο Σαμουήλ κάλεσε πάλι τους Ισραηλίτες στα Γάλαγλα όπου εκεί ανακήρυξαν βασιλιά το Σαούλ (Α' Σαμουήλ 11:15). Αργότερα όταν αποσύρθηκε από τη διακονία του, λόγω των γηρατειών του (Α' Σαμουήλ 12:2), υπενθύμισε στο λαό τις επεμβάσεις του Θεού, προτρέποντάς τους να Τον ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή (Α' Σαμουήλ κεφ. 12). Έπειτα ζήτησε από τον Κύριο να επιβεβαιώσει τα λόγια του, και ο Θεός έστειλε βροντή και βροχή παρόλο που ήταν η εποχή του θερισμού και των σιτηρών (Α' Σαμουήλ 12:18).

Όταν ο Σαούλ εμπλάκηκε σε πόλεμο με τους Φιλισταίους, και ενώ είχε μαζέψει το στρατό του στα Γάλγαλα, επειδή ο Σαμουήλ δεν είχε εμφανιστεί για επτά ημέρες, πρόσφερε ο ίδιος ολοκαύτωμα στο Θεό. Την ενέργεια αυτή την επέπληξε ο Σαμουήλ προλέγοντας ότι η πράξη αυτή θα είχε ως τιμωρία τη μικρή διάρκεια βασιλείας του. Κατόπιν αναχώρησε για τη Γαβαά (Γιβεά, Α' Σαμουήλ 13:1-15). Αργότερα συναντάμε το Σαμουήλ να επιτιμά το Σαούλ γιατί παράκουσε την εντολή του Θεού να εξολοθρεύσει τους Αμαληκίτες και όλα όσα είχαν (Α' Σαμουήλ 15:1-35). Ο Θεός του αποκάλυψε ότι είχε μετανιώσει για το Σαούλ. Μετά από τα γεγονότα αυτά ο Σαμουήλ επέστρεψε στη Ραμά όπου έκλαψε για τη στάση του Σαούλ. Από τότε ο Σαμουήλ δε τον ξανασυνάντησε (Α' Σαμουήλ 15:34,35).

Παρόλο που ο Σαμουήλ βρισκόταν πια σε βαθιά γεράματα, ο Κύριος τον χρησιμοποίησε και πάλι για να χρίσει νέο βασιλιά στη Βηθλεέμ, το νεαρό τότε Δαβίδ (Α' Σαμουήλ 16:1-13, Α' Χρονικών 11:3). Όταν ο Σαούλ κυνήγησε το Δαβίδ για να τον σκοτώσει, ο Δαβίδ πήγε στο Σαμουήλ για να σωθεί (Α' Σαμουήλ 19:18). Μαζί πήγαν και έμειναν στη Ναΐώθ. Εκεί ο Σαμουήλ ήταν επικεφαλής μιας σύναξης προφητών οι οποίοι προφήτευαν (Α' Σαμουήλ 19:19,20).

Ο Δαβίδ με τη συνεργασία του Σαμουήλ όρισε τους πυλωρούς (θυρωρούς) της Σκηνής του Μαρτυρίου (Α' Χρονικών 9:22). Ο Θεός λόγω της πίστης του και της αφοσίωσής του, τον χρησιμοποίησε δυναμικά. Ο Σαμουήλ ήταν άνθρωπος προσευχής. Ήταν επίσης πιστός στην τήρηση του Πάσχα (Β' Χρονικών 35:18). Τον συναντάμε και ως συγγραφέα (Α' Σαμουήλ 10:25, Α' Χρονικών 29:29). Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται από τον Πέτρο (Πράξεις 3:24) σαν ένας από προφήτεςπου προανήγγειλαν τα γεγονότα των ημερών εκείνων. Επίσης ο Παύλος τον αναφέρει σε ένα κήρυγμά του στην Αντιόχεια της Πισιδίας (Πράξεις 13:20). Στην επιστολή προς Εβραίους (11:32) αναφέρεται ανάμεσα στους ήρωες της πίστης.

Ο Σαμουήλ πέθανε όταν ακόμα βασιλιάς ήταν ο Σαούλ. Όλος ο λαός μαζεύτηκε και έκλεψε. Τον έθαψαν στο σπίτι του στη Ραμά (Α' Σαμουήλ 25:1). Η Ιουδαϊκή παράδοση του αποδίδει τη συγγραφή των δύο ομώνυμων βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης. Τα βιβλία αυτά στο εβραϊκό κείμενο ήταν ένα με την ονομασία "Σαμουήλ", χωρίστηκαν όμως από τη μετάφραση των Εβδομήκοντα (Ο) σε Α' Σαμουήλ και Β' Σαμουήλ.

Η Ορθόδοξη εκκλησία τιμά την μνήμη του στις 20 Αυγούστου.

[ διάβασε για τα βιβλία Α' Σαμουήλ και Β' Σαμουήλ]